Terezin

[Yorick]

In de eerste week van Oktober ging ik met 5vwo (57 leerlingen, 5 leraren + buschauffeur) naar Praag, wat we allemaal gedaan hebben is verder niet van belang, waarover ik hier wil vertellen is ons bezoek aan concentratiekamp Terezin/Theresienstadt.


Terezin

terwijl we in de bus zitten en een anderhalf uur durende reis achter de rug hebben naderen we Terezin, de voor mij al bekende muren (ik was er 2 zomers geleden met scouting) doemen op en terwijl we de parkeerplaats op rijden zie ik dat de voedsel en souvenir kraampjes nog exact hetzelfde zijn als 2 zomers geleden.
het was nog vroeg dus iedereen ging snel even Red Bull kopen, daarna verzamelden we ons en liepen we richting het concentratiekamp.

voordat je de poort doorloopt moet je eerst over een ongeveer 200 meter lange geplaveide weg met aan weerszijden mooie grote bomen lopen, aan de rechterkant van deze weg echter liggen rijen graven, volgens de gids die we binnen ontmoetten waren dit de graven van 600 gevangenen die vlak voor de bevrijding ge-executeerd waren. maar de gids van 2 zomers geleden vertelde weer een heel ander verhaal, namelijk dat dit de graven zijn van alle gevangenen die tijdens en na de bevrijding gestorven zijn aan verschillende epidimieen (na de bevrijding moesten de meeste gevangenen in Terezin blijven vanwege verschillende epidimieen).

we lopen door de hoofdpoort het concentratiekamp in. De Kleine Vesting word dit ook wel genoemd, de stad Terezin, die iets verderop ligt was vroeger namelijk de Grote Vesting, in de 18de eeuw was dit bolwerk gebouwd ter verdediging tegen de Pruisen.
als we de hoofdpoort door zijn gelopen strijken we neer op een aantal bankjes en wachten we op onze gidsen, we zijn niet de enige, zoals op de parkeerplaats aan de vele bussen al te zien was zijn er nog meer scholen aanwezig.
onze klas wordt verdeeld over 2 gidsen, een Engelstalige en Duitstalige. ik kom bij de Engelstalige terecht. hij begint zijn verhaaltje over het kamp en we lopen naar links, een poort door, een straat in met aan beide kanten kantoortjes. hier verzamelden de nieuwe gevangen zich om zich te laten inschrijven, etc. aan het eind van de straat weer een poort met de zo bekende leus: "Arbeit macht Frei".
iedereen staat te luisteren naar de Gids, maar ik kende het verhaal al en had wat meer tijd om om me heen te kijken.. alles is nog zo intact, ik kon me precies in beelden hoe het er toen aan toe ging...
ik zie nieuwe gevangenen in de straat staan, wachtend op wat er komen zou, de administratie officier die verveeld de zoveelste gevangene toelaat in zijn kantoortje...

hierna gaan we de poort door en komen we op een plein uit, omgeven door barrakken. ik vind het maar een aparte sfeer...
we gaan de eerste barak in, nu stonden er wel bedden, etc, dit was 2 zomers geleden niet zo ivm overstromingen. deze barak was bedoeld voor Russische krijgsgevangenen, voorzien van de standaard houten 'bedden', een tafel, wasbak en verder niet veel meer. de volgende barak echter is veel kleiner en had totaal geen inrichting, het was slechts een ruimte, meer niet, bedoeld voor de Joden, die hier opeen gestapeld met 60 man hun gevangenschap moesten doorbrengen met slechts 1 emmer als toilet..

we gingen de barakken weer uit en staken het plein over en kwamen op een kleiner pleintje terecht, hier springt in mijn 'fantasie' het beeld op van een gevangene die in een hoek in elkaar gestompt wordt door een woedende bewaker..
hierna liepen we de doucheruimte in, hoewel het een doucheruimte was en geen vergassingskamer, toch een makaber gevoel..

vervolgens kwamen we in de gang met isoleercellen terecht, hier zat onder andere de moordenaar van Frans Ferdinand vast, toch wel apart om in diezelfde cel gestaan te hebben..

we vervolgen onze tocht en lopen een stukje langs de buitenste muren, op een gegeven moment komen we in een hoek waar 3 man ontsnapt is, dit zijn ook de enigen die ooit uit dit kamp ontsnapt zijn.
opeens moet de gids ervandoor voor een volgende groep en vervolgen wij onze tocht met slechts enkele foldertjes ter informatie (we lopen dan ook veel informatie mis, die ik 2 zomers geleden wel kreeg). we lopen een deels ondergrondse tunnel door (die destijds niet gebruikt is door de Duitsers) en komen op een plek uit die ik me nog goed kon herrineren: de executieplaats, alles staat er nog netjes bij, inclusief galg, zoals het 65 jaar geleden er ook uit heeft moeten zien, een erg vreemd en eng gevoel, zo mooi groen gras, oude mooie muren, en... een galg, zelfs de muur van aarde die tegen de echte muur was aangeworpen waar de ge-executeerden voor stonden lag er nog, met daartegen over een 3 tal ligbakken voor de soldaten die de eer hadden het laatste te mogen zijn wat deze gevangenen ooit zouden zien...

we liepen door langs de galg een poortje door, vervolgens komen we weer op een groot terrein uit, volgens mij zei de gids van 2 zomers geleden dat hier een massagraf was, maar daar hoorde ik de leraar niks over zeggen (en ik had ook geen folder ter beschikking dus kon het niet checken), weer dat mooie groene gras en dit keer ook nog is mooie pere bomen erbij! we lopen langs de bomen en komen bij een grote poort uit: De Poort Des Doods, wij lopen er vanuit de verkeerde richting doorheen, maar de gevangenen wisten, dat als ze hier door heen liepen ze niet meer terug zouden keren...

aan de andere kant van de poort ligt het 'Duitse gedeelte' van het kamp, zoals ik het noem: het huis van de commandant, de barakken voor de soldaten, een zwembad, bioscoopje, mooie grote statige bomen, wat een leventje moeten de soldaten hier hebben gehad!
toen m'n leraar over het zwembad vertelde werd hij erg emotioneel, en hij schaamde zich er ook niet voor..

terwijl we hier doorheen lopen en een grote barak inlopen waar een permanente expositie van foto's, etc kroop er weer een beeld mijn 'fantasie' binnen:

gevangenen, onderweg naar hun executie, terwijl ze langs het huis van de commandant lopen, waar de commandant hen op zijn balkon gadeslaat worden ze uitgejoeld door soldaten en hun kinderen, ze lopen langs het zwembad, iets wat ze al in geen jaren meer van hebben kunnen genieten, de Poort door, wat dachtten ze toen vraag ik me af? langs de perenbomen het kleine poortje door.. keken ze teneergeslagen of hadden ze juist het hoofd fier omhoog? wat waren hun laatste gedachten toen ze tegen de aarden wal aangezet werden?

na de expositie lopen we naar de grote poort, de uitgang, wat zullen veel gevangenen van dit gedroomt hebben, om in de zon naar buiten te lopen, de vrijheid tegemoet...

we gaan de bus weer in en rijden nou naar de stad zelf, dat indertijd als modelstad voor Joden diende, de meeste Joden zaten dus in de stad zelf, niet in het kamp, ze kwamen daar slechts terecht als straf..
deze stad, die als ghetto diende had als doel om het Internationale Rode Kruis te misleiden, de Nazi's lieten de buitenwereld denken dat de Joden hier voorbeeldig leefden, ze hadden een eigen bestuur, vele voorzieningenen, theater, etc, er werd van alles georganiseerd voor hun kinderen..
zo werd er ook in het kamp zelf een ruimte omgebouwd tot 'scheerruimte': wasbakken waar men zich kon scheren, dit was puur gedaan om leden van het Internationale Rode Kruis te misleiden, gevangenen hebben zich hier nooit mogen scheren!
6 uur lang waren de waarnemers in Terezin, waarvan 2 uur uitgetrokken was voor een lunch, het enige wat ze te zien kregen waren misleidende dingen: een scheerruimte, voetballende gevangenen, 'vrolijke' gevangenen, een stad waar de Joden het goed hadden... een grote facade!
wat ik mij dan afvraag: WAAROM deed Hitler dit? hij was toch zo oppermachtig? dan laat je je toch niet bang maken door het Rode Kruis? of had hij soms door dat hij aan het verliezen was?

in de stad zelf gingen we alleen naar het museum, 2 zomers geleden integendeel zijn we de hele stad doorgelopen, dan krijg je een heel ander beeld.. en word dat drukkende gevoel dat ik de hele dag al had nog is veel erger..

Terezin, alles ziet er nog zo levend en echt uit, in tegendeel tot bijvoorbeeld Auswitsch...
juist dit levendige bezorgd mij de kriebels, je ziet het allemaal zo voor je gebeuren, de muren, gebouwen, bedden, de galg, alles is nog precies zoals het toen was...


Yorick

[Peter M]

Interessant en mooi persoonlijk verslag!

[eagle]

Inderdaad een goede beschrijving. Ik ben er twee keer geweest met schoolgroepen in juni en het was een indrukwekkende ervaring. Maar toch wil ik een kanttekening plaatsen. Zeker zo interessant is het plaatsje Terezin (=Theresienstadt) zelf, of beter gezegd de "Grosse Festung", want dit is namelijk de plaats geweest waar tienduizenden joden, waaronder vele Nederlanders, verzameld werden. "Der Führer schenkt den Juden eine Stadt" was de titel van een propagandafilm hierover. Wij hebben er doorgelopen en er is nog verbazingwekkend veel te zien: de spoorrails die hier eindigen, een joodse begraafplaats en een nog compleet functionerend crematorium en allerlei gebouwen die in de oorlog een functie hadden, waaronder de voormalige cavalariekazerne (waar Gavril Princip uiteindelijk overleden is, getuide een plaquette). Ook is het indrukwekkend om over de stadswallen langs de Eger te lopen, waar aan het einde van de oorlaog de as van de doden in gestrooid werd om sporen uit te wissen.
Nog een aanvulling: na de tweede wereldoorlog is de "kleine Festung" gebruikt om (Tjechische) Duitsers te interneren.
Kortom Terezin is een plaats vol gruwelijke geschiedenis.

[ironmarc]

idd mooi verslag, leuk dat je het geplaatst hebt