Georg Elser

[Philip Arrhidaeus]

Ik lees momenteel de Hitler-biografie van Ian Kershaw.

Hij oppert de mogelijkheid dat het slagen van de aanslag op Hitler door Georg Elser op 08/11/39 een tegenreactie teweeg gebracht zou hebben onder de Duitse bevolking.

Denken jullie dat het eventueel mogelijk was dat een andere figuur naar voor geschoven kon worden om de oorlog tegenover het Westen te starten of zou Wereldoorlog II nooit plaatsgevonden hebben?

[Opgeheven account 1427]

Ja, er waren zeker vele prominente figuren aanwezig die de oorlogszuchtige houding van Duitsland rond 1939 hadden voortgezet. In 1939 zou Hess de nieuwe Führer geworden zijn en die was, zeker toen, 100% loyaal aan de ideëen van zijn Führer.

Echter, Hitler was een eigenzinnig figuur en had op militair vlak vele touwtjes in handen. Zo dacht hij vele grotere en kleinere operaties zelf tot in de details uit (zoals de luchtlandingen in en om den Haag) en benoemde hij zichzelf later tot opperbevelhebber van de Wehrmacht. Het valt dan ook zeer te betwijfelen of Hess dit ook gedaan zou hebben (of, in het geval van een machtsstrijd, om het even welke andere opvolger).

[Philip Arrhidaeus]

Wel, toen de aanslag van Elser mislukte was niet iedereen voorstander van een oorlog in het Westen. Het leger had zijn vragen en het volk was er eigenlijk ook niet helemaal voor te vinden.

Ik vroeg me af of er voor Hitler met betrekking tot de oorlogsplannen een vervanger kòn gevonden worden.
Neem nu dat Hitler uitgeschakeld had geweest wegens ziekte.
Ik zie het Hess niet doen, Göring ook niet, Himmler wegens te weinig geliefd ook niet, Ribbentrop ook niet, Goebels ook niet wegens te weinig steun van het volk, ...
En dan had je nog de onderlinge concurrentiestrijd die niet bevorderlijk zou geweest zijn voor een snelle vervanging.

Maar wat als Hitler het slachtoffer was van een bomaanslag? Nu al werd er naar het Westen verwezen als daders. Zou het wreken van een martelaar geen motivatie geweest zijn om toch een 'zwakkere' plaatsvervanger te volgen in zijn oorlogswaanzin?

Met andere woorden: was Hitler als mythe op dat moment niet zó sterk geworden dat niets een oorlog nog kon tegenhouden?

Deze vraag kadert eigenlijk meer in een zoektocht naar zowel de persoon Hitler als het denken van het Duitse volk.
Ik bedoel: wanneer ik de biografie van Kershaw over Hitler lees, word ik een beetje verontrust door de massale steun welke een waanzinnige man voortdurend krijgt van zijn volk, hoe manipuleerbaar een gefrustreerd Duitsland was, en wat een enkeling aan kan richten met de wereld.

[lexiebabe]

Ik vraag me af of te aanslag (als die gelukt was) van Elser inderdaad een reactie had gegeven. Alleen Polen was nog maar veroverd. Vergeet de impact daarvan op het Duitse volk niet: Een snelle succesvolle militaire campagne, zonder al te veel Duitse slachtoffers. Zoiets doet het goed bij ieder volk, niet alleen het Duitse. Hitlers populariteit was wel iets gedaald (en vooral omdat het land feitelijk in oorlog was met Frankrijk en Engeland), maar nog steeds was hij een populair iemand. Had hij niet voor werk, eten, orde en stabiliteit gezorgd? Veel Duitsers droegen hem nog op handen. Pas na Stalingrad groeide de weerstand.

Mocht de aanslag van Elser gelukt zijn, dan zal, denk ik, eerder het leger de macht hebben gegrepen dan iemand vanuit de NSDAP. Vergeet niet dat Hitler de macht 'verdeelde' en verschillende mensen uitstekend tegen elkaar kon uitspelen. Het leger was, zeker in 1939, nog vrijwel onaangetast. Himmlers Waffen-SS was nog steeds volledig ondergeschikt aan de Wehrmacht en was stukken kleiner dan het later (vanaf 1942) werd.

Overigens: Elsner werkte volledig alleen. In de periode voor zijn aanslagen zijn er wel meerdere pogingen gedaan, maar niet zo professioneel als deze.

Alex

[Jumpmaster]

Lexiebabe zei:

Mocht de aanslag van Elser gelukt zijn, dan zal, denk ik, eerder het leger de macht hebben gegrepen dan iemand vanuit de NSDAP.

Denk ik ook.
Hitler was op dat ogenblik "Heilig". De overige NSDAP'ers werden een stuk negatiever bekeken en hadden derhalve veel minder draagvlak onder de bevolking.

[Philip Arrhidaeus]

De macht? Ja wellicht.

Maar wie zou in het leger het dictatorschap van Hitler kunnen (en willen) overnemen?
En was het leger echt zo geneigd om een oorlog tegen het Westen of tegen Rusland te beginnen? Ik weet dat er weinig protest vanuit de legerleiding kwam toen Hitler zijn plannen bekendmaakte om in het oosten te gaan vechten, maar genoot hij door zijn intussen 'onfeilbare' status niet een ontegensprekelijk gezag waarvan een nieuwe leider niet had kunnen profiteren?

Dit is natuurlijk allemaal hypothetisch.
Nogmaals: slechts een hersenoefening in het proberen te doorgronden van een mentaliteit van een volk.
Ergens koester ik waarschijnlijk de hoop bevestigingen te vernemen dat een enkeling (Hitler) dè grote boosdoener (samen met enkele blinde getrouwen) was en dat het nièt een geheel volk was, of althans het grootste gedeelte ervan, dat volledig akkoord ging met de gang van zaken.

[lexiebabe]

Philip,

Misschien helpt een vergelijking met de huidige tijd? Staat bijvoorbeeld heel Amerika achter bv Bush en zijn oorlog? In hoeverre had de legertop van de VS een eigen agenda?

Bij Hitlers aantreden in 1933 werd er als volgt geredeneerd (door Von Papen met steun van Hindenburg): Hitler gecontroleerd aan de macht helpen, vervolgens laten vallen als hij niet langer meer bruikbaar was.

Mannen als Oskar von Hindenburg (de zoon van de oude Hindenburg) fungeerde als 'brug' tussen de politiek en het leger. Binnen het leger was er sowieso het plan om de Reichswehr op te bouwen. Dat paste natuurlijk mooi in het straatje van Hitler. Op het moment dat Hitler zijn aanvalsplannen bekend maakte aan de legerleiding, was de oude Von Hindenburg al dood, Von Papen en Oskar von H. bevonden zich al op een zijspoor. Voor de legerleiding werden de plannen van Hitler feitelijk slikken of barsten. Men deed het eerste, maar met tegenzin.

Vervolgens deed de legerleiding niets meer dan formeel protesteren. Tegelijkertijd kregen jonge ambitieuze officieren (en niet alleen nazi's) alle ruimte om bliksemsnel carriere te maken. Pas in 1943, na Stalingrad, bleken deze officieren bereid om over te gaan tot acties tegen Hitler. Een mooi voorbeeld is natuurlijk Von Stauffenberg. Eerst een voorbeeldig soldaat, verschillende onderscheidingen, pas in 1944 tegen Hitler.

[Philip Arrhidaeus]

Misschien helpt een vergelijking met de huidige tijd? Staat bijvoorbeeld heel Amerika achter bv Bush en zijn oorlog? In hoeverre had de legertop van de VS een eigen agenda?

Dat is juist en dit vraag ik me soms af:
wat zijn enkelingen in staat te doen met een heel volk? Hoe volgzaam zou bijvoorbeeld Vlaanderen zijn indien het Vlaams Behang aan de macht komt, en blijkt tòch een fascistische partij te zijn met vergelijkbare doelstellingen tegenover minderheden?

Maar dit forum is wellicht niet de juiste plaats om deze discussie te voeren, waarvoor mijn excuses.

Alleen... ik had graag geleerd van het verleden,
waarvoor dient het anders?

[lexiebabe]

Alleen... ik had graag geleerd van het verleden,
waarvoor dient het anders?

Ter meerdere eer en glorie van ons als historici