Emotionele herdenking Sallandse razzia 1944

[Nick]

Gepubliceerd op: 15 oktober 2005

door TONNIE VAN DER SLIGTE

HELHUIZEN/ESPELO - Voor kinderen blijft de Tweede Wereldoorlog tot de verbeelding spreken. Ze raken erdoor onder de indruk, helemaal wanneer zich gebeurtenissen afgespeeld hebben in hun directe omgeving.

Voor ouderen is het nog altijd voor de verwerking van groot belang dat er herdacht wordt. Gisteren werd dat opnieuw duidelijk tijdens de jaarlijkse herdenking van de razzia van 14 oktober 1944, waarbij drie Sallanders werden gedood.
Deze herdenking vond plaats bij het gedenkteken van Marinus Stevens. Deze Apeldoornse onderduiker werd op deze plek op z’n vlucht door de Duitsers doodgeschoten. Dit keer werden ook twee andere slachtoffers van de razzia herdacht, Gerrit Jan Piksen, een verzetsman uit Nijverdal, en de joodse onderduiker Maurits Bachrach, die onder de naam Henk Bakker aan de Portlanderdijk ondergedoken zat. Piksen werd opgepakt en geëxecuteerd, Bachrach werd op de vlucht doodgeschoten. Er is een plaquette gemaakt waarop deze twee mensen vermeld staan en deze wordt op de zwerfkei onder de gedenkplaat van Stevens bevestigd.

Leerlingen van de Bosschool uit Espelo, die het gedenkteken aan de Haarlerweg heeft geadopteerd, presenteerden gistermorgen deze plaquette op de herdenkingsplek in het bijzijn van familieleden en bekenden van de slachtoffers en andere belangstellenden. Onder de aanwezigen waren naast familie van Stevens ook de weduwe van Piksen, mevrouw Mondeel, zijn dochter Hanny en andere familieleden. De broer van Maurits Bachrach, de 89-jarige Simon, was ook met enkele familieleden bij de plechtigheid aanwezig, evenals gezinsleden van de onderduikadressen. Van de initiatiefnemers van deze extra gedenkplaat waren Jan Tielbeek en Benny Koerhuis er. Jan Marsman kon er wegens privé-omstandigheden niet bij zijn.

Het was een indrukwekkende en emotionele plechtigheid, geopend door schoolleider Johan Plantinga. Hij herinnerde aan de beperkingen die de oorlog gaf en dat er nu nog steeds zoveel landen zijn waar geen vrijheid is. In een gedicht over vrije meningsuiting en met gezegdes gaven de leerlingen hun mening over oorlog, vrede en omgaan met elkaar weer. Riek ten Den-Bloeme uit Haarle, bij wiens ouderlijk huis de Nijverdaller Piksen was ondergedoken, karakteriseerde de verzetsman als moedig en trouw aan zijn idealen. Ze las een toepasselijk couplet voor uit het gedicht ‘Het lied der achttien doden’ van Jan Campert: ‘Wat kan een man oprecht en trouw, nog doen in zulk een tijd? Hij kust zijn kind, hij kust zijn vrouw en strijd den ijd’len strijd’.

Namens de familie Bachrach werd een Hebreeuws gebed uitgesproken. Gerrit Jan Mondeel, die namens zijn moeder het woord voerde, zei dat het voor hen een totale verrassing was dat op de Helhuizen elk jaar een herdenking is. ‘Het heeft heel veel voor ons betekend en voor heel veel andere mensen en ik wil de initiatiefnemers dan ook heel erg bedanken.’

Voor mevrouw Mondeel en haar destijds zes maanden oude dochter Hanny, die voor de begrafenis van haar tweede vader uit Australië in Nederland is, waren het emotionele momenten. Voor mevrouw Mondeel, die drie weken geleden haar man verloor, was deze herdenking daarom een dubbele emotie. ‘Ik dacht ?als ik niet ga krijg ik daar later spijt van”. Dat kinderen er nu zo mee bezig zijn, doet me wel wat. Ik heb mijn eigen kinderen nooit het erge, zoals het woord ?doodgeschoten”, verteld. Ik wilde ze sparen.’

‘Het is een hele eer voor mijn vader en ik leef helemaal met mijn moeder mee’, vertelt dochter Hanny. ‘Ik weet dat mijn moeder ons wilde sparen, maar nu wil ik alles weten. Ik ga de komende dagen nog met een aantal mensen praten.’ Toen ze zes jaar was mocht ze in de Ridderzaal een onderscheiding voor haar vader in ontvangst nemen, waarbij ze vol trots te horen kreeg dat ze een heel dappere vader had.

Simon Bachrach, die zijn broer heeft zien vallen, stelt de herdenking en aandacht voor zijn broer heel erg op prijs. ‘Ik kom als het kan elk jaar.’ Het monument was na afloop van de plechtigheid bedekt met bloemen. Bij de gedenksteen voor Marinus Stevens werden gistermorgen tal van bloemen gelegd, ook ter nagedachtenis aan de twee anderen die werden gedood bij de razzia van 14 oktober 1944. Nabestaanden van beide mannen voerden het woord. Namens de familie van Maurits Bachrach werd een Hebreeuws gebed uitgesproken.

Bron: De Stentor