De verzwegen D-Day-ramp

[Roel R.]

De verzwegen D-Day-ramp

Esther Gotink
Slapton Sands - Wie een middag vertoeft op het strand van gepolijste kiezels langs de kust van Devon, wordt ongetwijfeld jaloers op de lokale bevolking. Slapton Sands is één van de mooiste kustgebieden van Engeland, ingeklemd tussen helblauwe zee en ongerept natuurreservaat. Het is nauwelijks voor te stellen dat hier zestig jaar geleden een generale repetitie voor D-Day plaatsvond, met desastreuze gevolgen.
In Torcross aan de Engelse zuidkust staat een ongewoon monument. Het is een zwart gepekte Sherman tank, gered uit Het Kanaal in 1984 dankzij de inspanningen van lokale bewoner, Ken Small. De tank lag veertig jaar lang op de zeebodem, waar bijna duizend Amerikanen in april 1944 de dood vonden tijdens een voorbereiding voor D-Day. De operatie werd verzwegen op last van generaal Dwight D. Eisenhower.

Slapton Sands, een zandstrook in Devon, was uitgekozen voor de oefening omdat het zoveel gelijkenissen vertoonde met de kust van Normandië, waar op 6 juni 1944 het ware offensief plaatsvond. Van alle D-Day herdenkingen is die van Slapton één van de schrijnendste - zowel voor de soldaten die hier vele maten verloren, als voor de bewoners die moesten evacueren en terugkeerden in ontwrichte spookdorpen vol ratten en landmijnen.

,,Al weken ging het gerucht dat onze huizen ontruimd zouden worden voor een speciale training van de geallieerden'', herinnert Gordon Luscombe zich. Hij was toen zeventien jaar oud. ,,In november 1943 verschenen aanplakbiljetten waarop stond dat negen dorpen rond Slapton Sands werden geëvacueerd. Niemand verzette zich omdat het oorlog was, maar boeren hadden er wel moeite mee dat ze gewassen in de grond moesten achterlaten in een periode van hongersnood.''

Een oppervlak van 12.000 hectare werd ontruimd en 3000 dorpelingen gaven hun vertrouwde omgeving op voor één van de belangrijkste WO II-oefeningen: Exercise Tiger. ,,Koeien, paarden, kippen en geiten werden verkocht op een speciale veiling in Kingsbridge. Dat leverde weinig op, vooral omdat zoveel vee tegelijk werd aangeboden. Mijn vader nam een paar koeien mee naar de familie bij wie we introkken. Hij besefte toen niet dat hij zijn eigen boerenbedrijf nooit meer zou oppakken.''

In Slapton is Gordon één van slechts drie nog levenden die de evacuatie meemaakten. Hij herinnert zich dat speciaal benzinebonnen werden uitgegeven voor de volksverhuizing en dat Amerikaanse soldaten vroeg arriveerden om met de immense klus te helpen.

Toen alle huizen en schuren leeg waren, maakten de 23.000 Amerikaanse soldaten die onder codenaam Utah zouden deelnemen aan de invasie van Normandië, zich op voor de grote training.

Die begon op 27 april, waarbij gebruik werd gemaakt van echte munitie. Ruim tweehonderd soldaten sneuvelden door 'vriendelijk vuur'. Maar de rampspoed ontvouwde zich een dag later, toen vanuit het niets negen Duitse onderzeeërs rond het Amerikaanse konvooi opdoken. Er bleek een typefout gemaakt in de radiofrequenties, zodat de marinebasis de schepen niet kon waarschuwen voor de verrassingsaanval.

Torpedo's werden afgevuurd, honderden soldaten moesten de zinkende boten verlaten en eindigden in het ijskoude water. Voor de kust van het onbewoonde Slapton stierven 749 Amerikanen.

,,Het ging allemaal heel snel en er lagen zoveel lichamen in zee'', vertelt bewoonster Barbara Parkes, die de getuigenis al vele keren heeft aangehoord van de Amerikaanse oud-korporaal Richard Ferguson. Op haar uitnodiging woont Ferguson jaarlijks de herdenking van Exercise Tiger bij.

,,Richard zat op schip LST 531, dat door torpedo's was geraakt. Hij wist te overleven door zich zes uur lang in het koude water vast te klampen aan de reddingsvesten van twee levenloze soldaten. De meeste jongens verdronken omdat ze geen instructies hadden gekregen hoe het zwemvest te gebruiken. Richard herinnert zich gruwelijke beelden van tientallen lichamen die ronddreven met het hoofd onder water en de benen in de lucht.''

De volle omvang van de tragedie bleef jaren geheim omdat de hoogste commandant van de geallieerde expeditiemacht, generaal Dwight D. Eisenhower, een zwijgplicht oplegde, uit angst dat de ramp de moraal van andere troepen zou ondermijnen, en de Duitsers erachter zouden komen wat de ware reden voor de oefening was. Veteranen moesten het trauma in stilte verwerken.

,,Onze familie keerde als eerste terug in het dorp'', vertelt Gordon. ,,Het was doodstil, er was geen elektriciteit en overal liepen duiven en ratten. Verschillende panden waren door munitie geraakt en uitgebrand. Hier en daar zagen we plassen bloed, dus dat er slachtoffers waren gevallen was geen geheim. Enkele dagen later reed ik met een tractor over een bom, die gelukkig vertraagd afging. Als we handgranaten vonden, trokken we de pin eruit en gooiden we die in de struiken. We wilden niet voor elk wissewasje de opruimingsdienst vragen.'' Die gemakzucht werd sommige dorpelingen fataal. Tien jaar na de ramp schonk Amerika een monument aan de evacués voor het genereuze gebaar hun huizen te verlaten. Tijdens de ceremonie vertelde generaal Alfred Guenther aan de bewoners wat zich hier op 28 april 1944 had afgespeeld. Het verhaal bleef jaren daarna nog steken binnen de contouren van Devon, totdat Ken Small de geschiedenis opnieuw opdiepte. Letterlijk.

Hij liet een tank optakelen die hij op de zeebodem had ontdekt. In 1984 werd de tank als monument in Torcross geplaatst, opdat de gesneuvelde Amerikanen niet werden vergeten. Kens obsessie voor Exercise Tiger uitte zich in zijn dagelijkse aanwezigheid bij het monument - behalve Kerstmis - waar hij met iedereen een praatje maakte. Vanuit de kofferbak van zijn auto verkocht hij 28.000 exemplaren van zijn boek over de ramp. Bussen vol toeristen kwamen eerder voor Ken dan voor Slaptons geschiedenis naar het puntje van Devon.

Ken maakte de zestigjarige herdenking niet meer mee. Op 15 maart overleed hij op 73-jarige leeftijd. Zijn lichaam kreeg een plek in de kerktuinen van Stokenham, waar zes weken later de gedenkdienst van Exercise Tiger plaatsvond. Amerikaanse veteranen bezochten naderhand Kens graf om hem de laatste eer te betuigen.

Bijzonder interessant stukje, ik had er nog niet van gehoord!

[Peter M]

Ik had er al wel van gehoord, ik geloof dat het vrij uitgebreid staat te lezen in 'D-day' van R.W. Thompson.

[Sjoerd]

Ik dacht altijd dat het Duitse Schnellboten waren in plaats van U-boten. Het voorval wordt ook besproken in het boek van Stephen E. Ambrose over D-Day.

[Robin V]

ja, het staat in heel wat boeken vermeld...

[Roel R.]

Dat neemt niet weg dat de gemiddelde nederlander het niet weet, en dat het lang verzwegen is,,

[gilles]

Zoals al gezegd, staat het in het boek "d-day" van stephen e. ambrose.
De geallieerden waren vooral bang dat de duitse Schnellboten krijgsgevangenen hadden gemaakt die wisten dan operatie Overlord.Ook was het natuurlijk niet echt goed voor het moreel.Ook heeft Hitler het strand van Slapton Sands bestudeerd en was tot de conclusie gekomen dat het strand grote gelijkenissen had met het strand van Omaha.Daarom heeft ie wat meer mannen naar daar gestuurd.

greetz
gilles