Kardinaal von Galen...

[Harro]

Vreemd, de vandaag zalig verklaarde kardinaal Clemens von Galen is dezelfde die aan de vooravond van Fall Gelb de Kradschützen van de Leibstandarte zegende.

Mittwoch den 1. Mai 1940 - Die 15. (Krad.-) Kompanie ist in Salzbergen einquartiert. Der katholische Erzbischof Clement August Graf von Gahlen befindet sich im Unterkunftsraum und „lässt es sich nicht nehmen, der 15. (Krad.-) Kompanie seinen Segen erteilen.“

[Boroskov]

Clemens von Galen, tussen 1933 en 1946 bisschop van Münster, wordt zondag door de paus zalig verklaard. Is hij de held van het Vaticaanse verzet tegen euthanasie? Zeker is dat hij verzet bood tegen de nazi’s. Maar de geschiedenis van von Galen is ingewikkeld.

Op 7 maart 1936 brachten Duitse troepen het Rijnland heim ins Reich. Hitler schond hiermee het verdrag van Versailles, door de geallieerden in 1919 opgelegd aan het overwonnen Duitsland. Bisschop Clemens von Galen heette in een telegram de Duitse eenheden hartelijk welkom: „De Duitse Rijn is weer het zinnebeeld van Duitse eer en recht.”

Het typeert de houding van de man die door het Vaticaan een prominent strijder tegen de nazi-ideologie wordt genoemd. Dat belette von (geen hoofdletter!) Galen niet om in Gelsenkirchen (1935) te preken over „de goddelijke voorzienigheid die de Führer (Hitler dus) de leiding van onze politiek en de verantwoordelijkheid voor het lot van ons Duitse vaderland heeft toevertrouwd.” Een jaar later zei hij dat „een groot deel van de nationaal-socialistische leer verwelkomd dient te worden, met name haar anti-communisme en de agressief-nationale buitenlandse politiek”.

Was de bisschop hiermee een nazi? Nee, maar wel een ultra-conservatief. Zijn adellijke milieu had weinig op met de parlementaire democratie en droeg Joden niet bepaald een warm hart toe. Zelf was de bisschop levenslang fel gekant tegen het socialisme. Van het liberalisme met zijn individualistische visie moest hij evenmin iets hebben.

Von Galens ideaalbeeld van Duitsland was een autoritair geregeerde, conservatief-nationalistische staat die steunde op een katholiek en protestants fundament. Hij had daarom weinig principiële bezwaren tegen het Führerprinzip van de nazi’s. In elk geval niet tijdens de eerste jaren van het bewind, toen Hitler bezwoer dat hij het christelijke karakter van Duitsland respecteerde. Ook was von Galen een uitgesproken nationalist die de vrede van Versailles nooit erkende en na de Duitse invasie van Polen (september 1940) de slogan van de nazi’s overnam: ’het vreedzame Duitsland dat door vijandige machten was overvallen’.

Daarbij kwam dat de bisschop, met Bismarcks antikatholieke vervolgingen (1872-1879) in het achterhoofd, een herhaling van deze Kulturkampf ten koste van veel wilde voorkomen. Tot in het overdrevene toe onderstreepte hij dat ook katholieken trouwe patriotten waren. Om dit te bewijzen moesten ze „moedig meehelpen om het vaderland te verdedigen”. Na de Duitse inval in de Sovjet-Unie (22 juni 1941) riep von Galen iedere gelovige in het bisdom op om te bidden voor „het succesvol afweren van het bolsjewistische gevaar dat ons gehele volk bedreigt”.

Na de oorlog zou de bisschop systematisch weigeren de Duitse wandaden in het Oosten alsnog te veroordelen. Al moet tot zijn verdediging worden gezegd dat hij tijdens een preek in het bedevaartsoord Telgte (4 juli 1943), waarin hij de soldaten opriep het vaderland tegen de aanstormende vijanden te beschermen, de hoop en verwachting uitsprak „dat zij als christenen en beschaafde mensen (...) op fatsoenlijke en ridderlijke wijze zullen strijden”. Alleen als de nazi’s de rechten van de rk kerk schonden, vonden ze de imposant ogende kerkleider op hun weg.

Bijvoorbeeld in juli 1941, toen de Gestapo een aantal kloosters sloot. Von Galen zond prompt een fel protest aan een van Hitlers naaste medewerkers, en de geheime politie werd van hogerhand op de vingers getikt.

Diezelfde moed legde de bisschop een maand later aan de dag tegenover Hitlers euthanasieprogramma dat zich richtte tegen geestelijk en fysiek gehandicapte landgenoten. Von Galen verzette zich daar openlijk tegen. En met enig succes. De moord op gehandicapten ging weliswaar hier en daar door, maar minder massaal en op een meer bedekte manier.

Het regime kon zich in oorlogstijd geen onrust aan het thuisfront permitteren. Propagandaminister Joseph Goebbels riep woedend uit dat hij die arrogante ’mijter’ na de ’eindzege’ aan de hoogste boom zou laten opknopen.

Voor de vervolgde Duitse Joden gaf de bisschop van Münster echter niet thuis. Alleen de tot het katholicisme bekeerden konden op zijn steun rekenen; de rest moest maar voor zichzelf zorgen.

Na de beruchte Reichskristallnacht (op 10 november 1938), toen in heel Duitsland synagoges, Joodse huizen, winkels en bedrijven in vlammen opgingen, zweeg von Galen.

Beweringen als zou hij zich hebben bekommerd om het lot van de opperrabbijn van Münster, Fritz Steinthal, en de priesters hebben opgedragen openlijk tegen de nazi- wandaden te protesteren, kloppen niet. Het blijkt dat een van zijn medewerkers dat op eigen houtje heeft gedaan.

Weliswaar veroordeelde de bisschop tussen 1933 en 1945 een aantal malen de rassenleer van de nazi’s – daarin kan men een indirect protest tegen het antisemitisme aflezen –, maar toen vanaf eind 1941 ook in Westfalen de Joden naar Oost-Europa werden afgevoerd, hoorde men von Galen niet.

Naar zijn zeggen speelde hierin de vrees mee dat protesteren de nazi’s ertoe zou kunnen brengen wraak te nemen op de kerk. De na 1945 gedane suggestie dat hij het had opgenomen voor álle slachtoffers van het regime mist elke grond.


Dit artikel kwam tot stand met medewerking van Ton Crijnen.


De leeuw van Münster


Clemens August von Galen (16/3/1878, Dinklage, Münsterland) was het elfde kind van parlementslid Ferdinand, graaf von Galen. Na studies filosofie en theologie werd hij in 1904 tot priester gewijd. Paus Pius XI benoemde hem in 1933 tot bisschop van Münster. Op de dag van zijn wijding dankte bisschop von Galen de goddelijke voorzienigheid voor Adolf Hitler. Maar hij liet later ook de anti-nazi-encycliek Mit brennender Sorge van Pius XI verspreiden. Von Galen preekte in 1941 tegen de annexatie van kerkelijk bezit door de nazi’s en tegen hun euthanasiepolitiek. Het leverde hem de status van verzetsheld op, en de bijnaam ’De leeuw van Münster’. Hij bleef zich keren tegen pogingen om heidense riten en vieringen in te voeren.

Na de oorlog weigerde de bisschop de geallieerden als bevrijders te erkennen, wat hem bij de Britse autoriteiten in de Westfaalse bezettingszone niet populair maakte. Februari 1946 kreeg von Galen van Pius XII de kardinaalshoed. Een maand later overleed hij.

Bron:trouw

[Harro]

Lijkt er dus op dat zijn zaligverklaring meer temaken heeft met een vergezochte poging van het Vaticaan om de kwalijke rol die de katholieke kerk in de oorlog speelde wat op te poetsen.