Economie & dirigisme in Derde Rijk

[PanzerMeister]

Is er iemand die hier enige duidelijkheid kan over scheppen?
Naar wat ik gevonden heb was het economisch systeem binnenin Duitsland niet veel dirigistischer dan in de VS gedurende de oorlogsjaren. integendeel, Duitsland "verlegde" de economie pas in 1942. Alhoewel deze omvorming pas in 1943 echt op gang kwam, was het volgens mij zelfs in 1942 onmogelijk in het Derde Rijk een economische voorsprong te halen zonder jaren vooraf het roer om te gooien. Ik heb vernomen dat in 1941 luxe-artikelen nog eenzelfde marktaandeel hadden als in 1938. Het is mij een raadsel waarom in een land dat nog steeds opgevoed werd (en vandaag in feite nog steeds, hetzij gedeeltelijk) met "Pruisische" deugden zoals gemeenschapszin, orde en vlijt en dito militaristische voorkeur, dit nodig was, alsof de bevolking wereldlijk, lui en decadent zou geweest zijn, na jaren van depressie ?!?

Wat vooral aanwezig was, was een priviligesysteem met economische "standen", waardoor sommige groepen beter functioneerden dan in een pure vrije markt mogelijk zou zijn geweest (de Junkers bv...). Vooral het streven naar een positief imago bij de Führer begon een rol te spelen.
Maar kan hier meer over gezegd worden?

[lexiebabe]

In de jaren dertig werd de productie van oa wapens natuurlijk enorm opgeschroefd (vierjarenplan van Göring oa). Volgens Schjacht dreigde er een tekort aan deviezen en grondstoffen, en dus een dreigende stilstand van de economie. Hitler weigerde enige hervorming, de leus 'Wapens of boter' werd 'wapens en boter'. Ondertussen stegen de lonen van arbeiders tussen de 3 en 10% tot 1938. Tijdens de oorlog, na de dood van Todt, nam Speer de industrie onder zijn hoede. Hij gaf de captains of industrie alle vrijheid, zolang zij de productie opschroefden. Juist die vrijheid waren zij voor een deel kwijt geraakt, omdat vanaf 1935 de staat steeds meer prijzen vaststelde (oa in het kader van het Vierjarenplan van Goering).

Overigens was vooral Hitler degene die het Duitse volk zoveel mogelijk buiten de oorlog wilde houden, juist door de productie van luxe goederen vooral met rust te laten, zelfs toen het ten kostte (!) ging van de wapenproductie. Speer kon zijn maatregelen doorvoeren met behulp van mensen als Sauckel (die dwangarbeiders leverde) en Goebbels (die de totale oorlog kon uitroepen in 1943).

Vaak is er gesuggereerd dat juist de grote bedrijven (en vooral de industrie) Hitler in het zadel hebben geholpen. Alleen Krupp heeft in 1931 en 1932 enkele bedragen gedoneerd. Pas vanaf 1933 doen ook andere bedrijven dat, maar niet om Hitler te steunen, maar om hun bedrijf uit de greep van de NSDAP te houden. Voorzover ik kon nagaan, waren er niet echt bevoorrechte groepen, behalve dan enkele NSDAP'ers met een groot bedrijf. Maar die hadden dan juist goede contacten nodig met bijvoorbeeld Speer of Sauckel.

In dit kader wil ik ook nog wijzen op het tegenstrijdige karakter van de Duitse economie. Aan de ene kant was er een sterke trend om zoveel mogelijk het boerenleven te idealiseren (waarin de industrie niet pastte) en aan de andere kant was er juist een enorme beweging in de richting van schaalvergroting van bedrijven. Deze beweging plaatste de NSDAP in spagaatbeweging, eentje die nooit echt opgelost is.