Eetbare onkruiden in de hongerwinter

Algemene vragen over de Tweede Wereldoorlog; ook bedoeld voor ongeregistreerde forumbezoekers.
Plaats reactie
Esther73nh

Eetbare onkruiden in de hongerwinter

Bericht door Esther73nh »

Hallo allemaal.
Ik heb wel eens gehoord dat mensen in de oorlog soms uit nood eetbaar onkruid moesten eten. Mijn opa en oma vertelden me dat, zelf hadden ze geen tekort aan eten maar ze wisten wel van anderen die dat hebben moeten doen. Alleen, ik ben zo benieuwd wat die planten dan geweest zijn? Ik hoor alleen over tulpebollen en aardperen maar verder kan ik er niks zinnigs over vinden. Heb zelfs gehoord over een kookboek wat was uitgegeven eetbaar onkruid recepten die mensen zogezegd in de oorlog hebben gebruikt maar dat is weer van 'horen zeggen' en ik kan daar niets over vinden. Weet iemand hier wat over?
Opgeheven account 4914

Re: Eetbare onkruiden in de hongerwinter

Bericht door Opgeheven account 4914 »

Brandnetel bv. (http://vitamine-m.marjanka.nl/rec-brandnetel.htm) zou ook gebruikt zijn en nu nog (denk maar aan brandnetelkaas).
Gebruikersavatar
rammsander
Lid
Berichten: 1011
Lid geworden op: 31 mar 2010, 15:25
Gegeven: 12 keer
Ontvangen: 9 keer

Re: Eetbare onkruiden in de hongerwinter

Bericht door rammsander »

Mijn oma heeft in de oorlog in Den Helder gewoont en heeft aan het einde van de oorlog bloembollen gegeten, heb in mijn collectie een kookboek voor maaltijden uit de wo2!

Afbeelding
Eripiendo victoriae prosum. "Al helpende dien ik de overwinning"

http://oorlogsleven.jimdo.com/" onclick="window.open(this.href);return false;
Esther73
Lid
Berichten: 3
Lid geworden op: 21 feb 2012, 23:06

Re: Eetbare onkruiden in de hongerwinter

Bericht door Esther73 »

Interessant! Ik had dus nog nooit gehoord dat brandnetels ook gegeten werden. Dat kookboekje, wat geweldig! Wel jammer dat ik het niet online een beetje kan doorbladeren om te zien wat er zoal instaat en wat voor ingredienten er gebruikt werden maar ik ga het zeker bestellen.
Wat ik me afvraag is of de plant barbarakruid (Barbarea vulgaris) nooit gegeten werd in Nederland, want dat is een plant die vooral in de winter goed smaakt, ik heb dat zelf vandeweek nog gegeten. En wilde noten?
Gebruikersavatar
rammsander
Lid
Berichten: 1011
Lid geworden op: 31 mar 2010, 15:25
Gegeven: 12 keer
Ontvangen: 9 keer

Re: Eetbare onkruiden in de hongerwinter

Bericht door rammsander »

Dat zal ook wel gegeten zijn hoor! Ik zal eens kijken of ik het digitaal kan zetten! Zal wel een inmens werk zijn al deze pagina's te fotograferen!

Waar ben je vooral in geïnteresseerd?

Dit zijn de hoofdstukken:
Koffie, Thee en anderen Dranken
Inplaats van Suiker
Maak meer van Boter
Aanvulling van het Broodrantsoen
Wees zuinig met Brandstof
Rauwkostrecepten
Eénmans Gerechten en andere Eenvoudige Gerechten
Kook net weinig Water
Nu het Vleesch Geratsoeneerd is
Dagen zonder Vleesch
Van Alles Wat
Paddestoelen
Gecondenseerde Melk in het Gebruik

Kleine Voor- en Nagerechten
In het laaste hoofdstuk wordt gesproken van notenpannekoekjes etc.

Het zijn intotaal 122 bladzijden :wink:
Sander
Eripiendo victoriae prosum. "Al helpende dien ik de overwinning"

http://oorlogsleven.jimdo.com/" onclick="window.open(this.href);return false;
Gebruikersavatar
davy
Lid
Berichten: 658
Lid geworden op: 03 jan 2005, 23:02
Locatie: België
Ontvangen: 2 keer

Re: Eetbare onkruiden in de hongerwinter

Bericht door davy »

Bladeren van de paardebloem (pisbloem in 't schoon Vlaams)
Word nu nog soep van gemaakt, of fijngesneden in beslag voor pannekoeken :P
Gebruikersavatar
Jim
Lid
Berichten: 2057
Lid geworden op: 09 aug 2004, 03:56
Locatie: Budel
Ontvangen: 25 keer

Re: Eetbare onkruiden in de hongerwinter

Bericht door Jim »

davy schreef:Bladeren van de paardebloem (pisbloem in 't schoon Vlaams)
Word nu nog soep van gemaakt, of fijngesneden in beslag voor pannekoeken :P
In de oorlog zal het niet in pannenkoeken verwerkt zijn. Meel melk eieren waren vrijwel niet te krijgen.
Howewel als er meel was hierin soms zaagmeel in verwerkt zat door handelaren.
Maar paardebloem is inderdaad gezond (niet echt lekker naturel). Brandnetels wordt zelfs nu nog door sommige mensen (gekookt) gegeten of thee van gemaakt.
Uit koolzaad werd olie geperst. (Is ook weer in).
In de honger winter werd ook behanglijm gegeten (Zat voor de oorlog nog aardappel meel in verwerkt)
Verschillende bloemen zijn goed te eten. Chrysanten thee, eikel koffie b.v. .Tegenwoordig worden vele bloemen / bloembollen bewerkt met insecticiden en kleurstoffen. (So don't try this at home!) Jaren geleden is een schoolklas ziek geworden doordat de leraar het een goed idee vond om bloembollen te koken en eten. Het anti-schimmel middel maakte ze ziek.
Gras werd ook gegeten. Maar dat vult wel maar heeft voor de mens geen voedingswaarde. (En de verwerking kost eigenlijk te veel energie.)

Er bestaat een bloem (blaadjes) kookboek (na-oorlogs). Er zijn (dure) restaurants waar bloemen in salades verwerkt zitten. Echter in de oorlog wat het vaak try and error!
Er zijn mensen ziek en misselijk geworden door gerechten te bakken met gewone brandstofolie.
Een gezin had een tijd een hele goede stoelgang door soda (per ongeluk) in het eten te verwerken.
Maar sommige soorten onkruid waren in de winter niet in bloei. Dus werden toen niet gegeten.


Kat schijnt geslacht heel veel op konijn te lijken. (In het Duitse leger strafbaar met executie! Want katten hielden muizen en ratten weg van de kostbare voorraden) Ook andere huisdieren verdwenen spoorloos. Maar dit eigen buiten de vraagstelling.
And not all the monkeys are in the zoo.
Every day you meet quite a few. (Swinging on a Star) Anne Shelton 1944
Esther73
Lid
Berichten: 3
Lid geworden op: 21 feb 2012, 23:06

Re: Eetbare onkruiden in de hongerwinter

Bericht door Esther73 »

rammsander schreef:Dat zal ook wel gegeten zijn hoor! Ik zal eens kijken of ik het digitaal kan zetten! Zal wel een inmens werk zijn al deze pagina's te fotograferen!

Waar ben je vooral in geïnteresseerd?

Dit zijn de hoofdstukken:
Koffie, Thee en anderen Dranken
Inplaats van Suiker
Maak meer van Boter
Aanvulling van het Broodrantsoen
Wees zuinig met Brandstof
Rauwkostrecepten
Eénmans Gerechten en andere Eenvoudige Gerechten
Kook net weinig Water
Nu het Vleesch Geratsoeneerd is
Dagen zonder Vleesch
Van Alles Wat
Paddestoelen
Gecondenseerde Melk in het Gebruik

Kleine Voor- en Nagerechten
In het laaste hoofdstuk wordt gesproken van notenpannekoekjes etc.

Het zijn intotaal 122 bladzijden :wink:
Sander
Rammsander, ik vind het aanbod ontzettend aardig maar dat kan ik echt niet van je vragen, veel te veel werk. Ik koop het wel want het is niet zo duur, maar 15 euro zag ik.

@Davy, Paardebloem bladeren, ik vermoed dat die in Belgie toendertijd misschien meer werden gebruikt dan in Nederland kan dat? Want volgens mij hebben veel mensen in Nederland lang gedacht dat paardebloemen giftig zijn. Mijn oma denkt dat nog steeds en kan me herinneren daar ook op school voor gewaarschuwd te zijn (en nu eet ik het best vaak)

@Jim, Kat ook? Ja mijn vraag had ik wel uit mogen breiden want ook dat is interessant. Dat van de behanglijm heb ik inderdaad ook gehoord en toevallig kom ik de laatste tijd ineens wat meer informatie tegen over de eetbaarheid van gras (onder eetbaar onkruid fanaten in de USA), het lijkt me inderdaad geen goed overlevings voedsel.
Opgeheven account 4914

Re: Eetbare onkruiden in de hongerwinter

Bericht door Opgeheven account 4914 »

Gebruikersavatar
asjemenou
Moderator & Beste Avatar 2009
Moderator & Beste Avatar 2009
Berichten: 4862
Lid geworden op: 26 apr 2005, 16:35
Gegeven: 55 keer
Ontvangen: 98 keer

Re: Eetbare onkruiden in de hongerwinter

Bericht door asjemenou »

Esther73nh schreef:Hallo allemaal.
Ik heb wel eens gehoord dat mensen in de oorlog soms uit nood eetbaar onkruid moesten eten. Mijn opa en oma vertelden me dat, zelf hadden ze geen tekort aan eten maar ze wisten wel van anderen die dat hebben moeten doen. Alleen, ik ben zo benieuwd wat die planten dan geweest zijn? Ik hoor alleen over tulpebollen en aardperen maar verder kan ik er niks zinnigs over vinden. Heb zelfs gehoord over een kookboek wat was uitgegeven eetbaar onkruid recepten die mensen zogezegd in de oorlog hebben gebruikt maar dat is weer van 'horen zeggen' en ik kan daar niets over vinden. Weet iemand hier wat over?
Door de oorlog ontstonden er tekorten aan grondstoffen voor levensmiddelen. Naarmate de oorlog langer duurde nam deze schaarste alleen maar toe. Vandaar dat levensmiddelen gedistribueerd werden. Ze waren "op de bon" zeg maar.
Vanwege de schaarste werden de grondstoffen voor levensmiddelen vermengd/aangelengd met vervangende stoffen, de zg. surrogaatmiddelen. Koffie en thee waren hier een goed voorbeeld van. Deze exotische producten waren door de oorlogsvoering moeilijk te importeren. Zo werd koffiesurrogaat gemaakt van eikels (eikeltjeskoffie) en van bepaalde graansoorten. Ook gebruikte men veelal de wortel van de Cichorei, een soort witlof. De bittere smaak hiervan zou iets weg hebben van koffie. Theesurrogaat werd gemaakt van o.a. rozenbottel- en brandnetelbladeren en van kamille.
Ook het meel om brood van te bakken werd gedurende de oorlog steeds meer aangelengd met aardappel- of peulvruchtenmeel. Er zijn gevallen bekend waarbij men zelfs houtzaagsel aan het meel toevoegde! Begrijpelijk is dan ook de uitspraak dat het Zweedse wittebrood zo goed smaakte. Dit was vervaardigd van 100% tarwemeel.
Zeep werd vervaardigd van klei of van beenderen (slachtafval). Tabak werd o.a. van kersebladeren vervaardigd.
Als gevolg van de spoorwegstaking (september 1944) werd de situatie in het westen van Nederland nog nijpender. Vandaar dat met o.a. de tulpenbol ging eten. Ook het plukken van bramen en het rapen van beukennootjes was populair.
Tot in hoeverre men eigen (kleine) huisdieren heeft geslacht en opgegeten daarover kan ik niet zoveel vinden. In die dagen (ook voor en na de oorlog) was het toch nog wel vrij normaal dat men konijnen hield voor de slacht.
De schaarste beperkte zich niet alleen tot levensmiddelen maar ook tot metalen. Zo waren scheermesjes gedurende de oorlog moeilijk te verkrijgen. Werd onze koperen en zilveren muntgeld vervangen door zinken munten en werden schoenen gemaakt van geperst karton.

Mijn grootouders woonden gedurende de oorlog ook in het westen (Randstad) maar van hun overlevering weet ik dat zij niet echt honger hebben geleden. Uiteraard hadden zij wel te maken met schaarste van bepaalde zaken. Zij woonden dan ook niet in een grote stad. Gedurende de oorlog waren er in de Randstad rondom de kleinere steden nog genoeg boeren waar iets eetbaars te halen viel. Ook hielden zij er een moestuin op na waarvan ze redelijk konden leven. Zoals eerder gezegd was de hongersnood groter in steden zoals Den Haag en Amsterdam dan in de kleinere steden. In de grote steden waren de mensen dan ook meer aangewezen op de voedselverstrekking van de Centrale Keukens (gaarkeukens).
Mijn grootouders hebben dan ook nooit eten gehaald bij zo'n Centrale Keuken.
Ga serieus om met het WOII forum. Dan houden we het forum voor alle leden interessant!
Gebruikersavatar
Jolijn
Lid
Berichten: 546
Lid geworden op: 26 nov 2010, 19:02

Re: Eetbare onkruiden in de hongerwinter

Bericht door Jolijn »

Interessant boekje rammsander!

Ik heb van mijn overgrootoma ook wel gehoord dat ze tulpenbollen moesten eten (of dat ze er "soep" van trokken oid) :yes: Dat was in Haarlem. Er staat me ook nog iets bij van een of andere biet, maar ik weet niet meer welke bieten dat waren... En (wilde) bramen plukken.

Probeer overigens niet zelf tulpenbollen te eten, het is echt... enorm vies (geloof me)!
(Ik dacht als klein kind dat een Tom Pouce tulp zo slecht nog niet zou kunnen smaken... :full: :r )
Esther73
Lid
Berichten: 3
Lid geworden op: 21 feb 2012, 23:06

Re: Eetbare onkruiden in de hongerwinter

Bericht door Esther73 »

Mijn grootouders hadden een boederij buiten de randstad en die hadden inderdaad best te eten. Enorm interessant te lezen over de voedselschaarste en de creativiteit die eruit voort vloeide. Maar het geeft ook te denken hoe kwetsbaar men in de stad kan zijn.
Gebruikersavatar
patrickh
Lid
Berichten: 4829
Lid geworden op: 31 dec 2003, 20:21
Locatie: nederland
Gegeven: 92 keer
Ontvangen: 61 keer

Re: Eetbare onkruiden in de hongerwinter

Bericht door patrickh »

Leuke link:

http://www.collectienederland1940-1945. ... pagina.htm

en dan klikken op Uitgelicht.
Gebruikersavatar
asjemenou
Moderator & Beste Avatar 2009
Moderator & Beste Avatar 2009
Berichten: 4862
Lid geworden op: 26 apr 2005, 16:35
Gegeven: 55 keer
Ontvangen: 98 keer

Hongerwinter

Bericht door asjemenou »

Esther73nh schreef:Hallo allemaal.
Ik heb wel eens gehoord dat mensen in de oorlog soms uit nood eetbaar onkruid moesten eten. Mijn opa en oma vertelden me dat, zelf hadden ze geen tekort aan eten maar ze wisten wel van anderen die dat hebben moeten doen. Alleen, ik ben zo benieuwd wat die planten dan geweest zijn? Ik hoor alleen over tulpebollen en aardperen maar verder kan ik er niks zinnigs over vinden. Heb zelfs gehoord over een kookboek wat was uitgegeven eetbaar onkruid recepten die mensen zogezegd in de oorlog hebben gebruikt maar dat is weer van 'horen zeggen' en ik kan daar niets over vinden. Weet iemand hier wat over?
Om toch nog even voort te borduren op jouw openingstopic. Ik denk dat je met de brandnetel wel het belangrijkste "onkruid" hebt genoemd wat tijdens WOII (hongerwinter) werd gegeten. Zo rond WOII was het gebruik van (on)kruiden sowieso al meer gebruikelijker dan vandaag de dag. Over het algemeen bezat men ook meer kennis over de werking van deze (on)kruiden. Immers tegen elke kwaal bestond wel een kruid. Vooral oudere mensen hanteren vaak nog van dit soort "huis-, tuin en keukenmiddeltjes". Om er eens één te noemen, om kiespijn te verzachten, stopte men een kruidnagel in de mond.
Veel noodoplossingen van toen, kun je vandaag de dag nog tegenkomen. Vanwege de schaarste van vleesproducten gedurende WOII, lengde men dit aan met sojameel. Vandaag de dag maakt men van hetzelfde sojameel (bonen) vleesvervangende producten voor vegetariërs.
In mijn vorige reactie had ik het over Cichorei, een surrogaat voor koffie. Koffiechichorei was in die dagen (ook voor de oorlog) niet iets onbekends en werd veelal als koffievervanger gebruikt omdat koffie toen een duur importproduct was en dus lang niet voor iedereen betaalbaar was. Ook werd er zg. koffiestroop gemaakt. Koffiestroop is gemaakt van gebrande suiker. Oudere mensen, die hun koffie nog op de traditionele manier zetten, voegen nog wel eens een lepeltje gebrande suiker van de firma "Buisman" aan de koffie toe.

Ook wordt vaak aangenomen dat de winter van 1944/45 (hongerwinter) extreem koud is geweest. Echter uit gegevens van o.a. het KNMI blijkt dat de winter van 1944/45 een kwakkelwinter is geweest. Ze was niet strenger vergeleken met winters van andere jaren. Echter door voedsel- en brandstofschaarste word het gevoel versterkt dat deze winter extreem koud zou zijn geweest. Ook waren de huizen minder goed geïsoleerd dan vandaag de dag.
De periode van oktober tot eind december 1944 was nat en winderig. Rond de Kerst van 1944 daalde de temperatuur onder nul en viel de eerste sneeuw. In januari 1945 was het definitief winter. Nagenoeg de gehele maand vroor het en sneeuwde het regelmatig. De laagste temperatuur toen gemeten was -19,3 graden op 27 januari in Hallum (Friesland). De maand februari was echter veel zachter dan normaal en kende maar één dag met vorst. De maand werd getekend door stormachtige wind en veel neerslag.
Ook de maand maart was mild. Begin maart regende het bijna dagelijks zachtjes, daarna werd het geleidelijk aan meer rustig en zonnig lenteweer.
April was eveneens een wisselvallige voorjaarsmaand. De eerste 6 dagen waren nat en winderig. Daarna werd het weer geleidelijk aan fraaier en zonniger waarvan enkele dagen zelfs met zomerse temperaturen. De hoogste temperatuur werd toen op 17 april gemeten in Maastricht en was 26,1 graden.
Ga serieus om met het WOII forum. Dan houden we het forum voor alle leden interessant!
Esther73nh

Re: Eetbare onkruiden in de hongerwinter

Bericht door Esther73nh »

Zeer interessant! Ik probeer me er een voorstelling van te maken in welke mate deze kennis algemeen bekend was, omdat ik het vreemd vind dat tegenwoordig relatief erg weinig mensen dit soort dingen weten.
Ik kan me zo voorstellen dat men elkaar toendertijd wel tips gaf maar aan de andere kant zou je wel gek zijn als jij toevallig ergens een plekje wist waar je het zo brandnetels kon plukken dat je daar de hele buurt over informeert.

Stel, ik woonde in de oorlog in de stad, dan zou ik in een park ofzo een plekje zoeken waar ik stiekem aardperen zou planten in de hoop dat andere mensen die plant niet zouden herkennen,(wel lastig want ze worden ontzettend hoog en kunnen daardoor enorm opvallen in de zomer) zodat ik gedurende de winter in elk geval lekkere soep en 'aardappelen' heb. Ik zou waarschijnlijk ook allerlei andere eetbare onkruiden planten.

Maar zou het ook echt zijn gebeurd dat mensen expres onkruid kweekten voor voedsel, juist als mensen in de omgeving daar geen benul van hadden? Want dat zou ik zeker gedaan hebben, want als ik op mijn balkonnetje of in mijn postzegel tuintje tomaatjes ga kweken ben ik die natuurlijk zo kwijt.
Of ik zou die weer kunnen ruilen tegen betere schoenen zodat ik niet op geperst kartonnen schoenen naar het park zou hoeven lopen :wink: .

Die chicorei 'koffie' kan ik hier (ik woon in Pennsylvania, usa) in de supermarkt kopen, hier wordt het nog steeds gebruikt om koffie aan te lengen en voor de smaak. Het is best lekker. Ook Paardebloemenn wortel kun je zo gebruiken.
Plaats reactie