'NSB'ers werden niet zo gehaat'

[platoz]

Historicus Josje Damsma maakt een einde aan de veronderstelling dat leden van de NSB gedurende de Tweede Wereldoorlog alleen maar werden gehaat en gemeden. Zolang ze er zelf geen nadeel aan ondervonden, vonden buren, kennissen en collega's het vaak prima als iemand lid was van de NSB. Dat bericht Het Parool.

Damsma promoveert komende week aan de UvA. "Historici, ook Loe de Jong, beweerden altijd dat NSB'ers in de oorlog werden gezien als mensen waar niemand mee wilde omgaan. Ze werden algemeen gehaat, is het beeld. Maar als je de archieven induikt en de verklaringen van hun buren leest, komt er een ander beeld naar voren."

Voor haar onderzoek bekeek Damsma ruim driehonderd strafdossiers die na de oorlog zijn opgetekend over NSB'ers uit Amsterdam, Utrecht, Hilversum, Leiden en Haarlem. Ze illustreert: "Een buurman zei: 'Ondanks dat hij NSB'er was, was hij niet onsympathiek'."

Veel NSB’ers werden tijdens de Tweede Wereldoorlog getolereerd door buurtbewoners. Zo lang de nationaalsocialisten zich niet te erg misdroegen, leidde het lidmaatschap van de NSB niet automatisch tot afkeuring. Dat blijkt uit het promotieonderzoek van Josje Damsma. Ze promoveert op 3 juli aan de Universiteit van Amsterdam.

Voor haar onderzoek deed Damsma een microstudie naar drie Amsterdamse straten: de Kromme Mijdrechtstraat, de Zacharias Jansestraat en de Hudsonstraat. In een van deze drie straten, de Kromme Mijdrechtstraat, woonden relatief veel NSB’ers en veel Joden; de deportaties van Joden vonden voor de neus van NSB’ers en hun buren plaats.

Josje Damsma: ‘Het oordeel van de omgeving hing af van het gedrag van desbetreffende NSB’er. Er was dus een spanningsveld tussen de mening over de groep – de NSB werd gehaat – en het individu. Pas bij verraad, provocaties of zelfverrijking werd hij volgens omstanders een ‘typische NSB’er’, en keerde men zich nadrukkelijk van hem af. De NSB’er had dus nog ruimte om banden en andere identiteiten te behouden.’

Damsma deed ook onderzoek naar de sociale omgeving van NSB’ers. Zo konden er spanningen ontstaan binnen gezinnen, op de werkvloer, in de buurt, tussen vrienden en families, tussen partijleden en binnen de partij. Voor haar onderzoek nam Damsma een steekproef van ruim driehonderd NSB’ers in de regio’s Amsterdam, Utrecht, Hilversum, Leiden en Haarlem om de NSB-geschiedenis ‘van onderop’ te bestuderen.


Bron: uva.nl

[Charly1975]

Ik denk dat je dit naar het heden ook kan doortrekken.

Denk aan bijvoorbeeld de SGP en PVV welke beiden nogal radicale opvattingen hebben over bepaalde onderwerpen. U kent wellicht een of meerdere aanhangers van 1 der partijen en dat zijn stuk voor stuk aardige mensen. Maar op het moment dat er vanuit de partij weer een opvatting het land wordt ingeslingerd welke niet helemaal strookt met de heersende gedachte, wordt toch ook (on)bewust naar die kennis/buur gekeken. En wordt die verantwoordelijk gehouden.

Nu is het niet mijn bedoeling om hier over te discuseren, het bovenstaande is een gedachte. Ik weet dat het nu andere tijden zijn. Wellicht had ik deze gedachte beter niet kunnen delen, gezien de aard van het forum heden ten dagen.

[Jan Klaassen]

Zwart-wit: 0
Grijs: 1

[asjemenou]

Dit soort onderzoeken zijn lastig om te verifiëren vind ik. Zeker omdat de generatie die de oorlog daadwerkelijk heeft meegemaakt aan het uitsterven is. Onderzoek doen naar zaken uit WOII wordt op deze manier steeds meer spitten in archieven en documenten. Je kunt het uitleggen zoals je wilt.
Het stereotype beeld wat meestal van de NSB'ers wordt geschetst, daar ben ik het zeker niet mee eens dus helemaal ongelijk zal Josje Damsma niet hebben.
In de jaren 30 en tijdens de oorlog waren er veel mensen die lid waren van de NSB die het erg slecht hadden. De werkeloosheid was in die jaren erg hoog. De partij onderhield deze mensen min of meer. Deze NSB leden werden in de volksmond veelal "brood NSB'ers" genoemd. Ze waren lid van de beweging en geen actief lid. Niet elke NSB'er nam dienst in het Duitse leger of collaboreerde met de Duitse bezetter. Er zullen vast NSB'ers zijn geweest die het niet met de Duitse bezetter eens waren.
Buren die al jaren naast elkaar woonden en elkaar dus kenden werden op deze manier niet op slag elkaars grootste vijanden omdat één van hen lid werd/was van de NSB. Men zal tijdens de Duitse bezetting hooguit wat voorzichtiger zijn geworden in de omgang.
Dat er een afkeer bestond onder de Nederlandse bevolking tegen de NSB als beweging dat staat wel vast. De spotliedjes uit die tijd getuigen daarvan;

Op de hoek van de straat staat een NSB'er,
't Is geen mens, 't is geen dier, 't is een farizeeer.
Met de krant in de hand, staat hij daar te venten.
En verkoopt zijn Vaderland, voor slechts enk'le centen.

Op de hoek van de straat, staat een orgeldraaier.
't Is geen mens, 't is geen dier, 't is een landverraaier.
Schiet hem dood, net als Koot. Doe hem in een kissie.
Doe er dan wat water bij, dan zwemt ie als een vissie



In de eerste oorlogsdagen, kroop jij leider in het hooi!
Aan de allergrootste angsten was jij ventje, toen ten prooi.
Mussert, zeg mij, waar was "tante" toen jij in die hooiberg lag?
'K rieen dat men alleen jouw hoofdje en niet dat van "tante" zag!
Later is naar onderduikers in een hooiberg vaak gezocht.
Jammer dat de bajonetpunt Mussert jou niet treffen mocht.

[Jan Klaassen]

Zwart-wit: 0
Grijs: 1

Dit ging overigens over het "originele bericht" zeg maar. Weer een teken dat het allemaal toch niet zo zwart-wit was, als men decennialang heeft aangenomen! Of zo'n onderzoek dan helemaal 100% de waarheid spreekt doet er zeker toe, maar het doet aan de onderliggende "verschuiving" niets af.