Breda was ‘dolle dinsdag’ wereldnieuws

Over het hier en nu (nieuwsberichten, actualiteiten en dergelijke, in relatie met WOII)
Plaats reactie
Gebruikersavatar
Roel R.
Lid
Berichten: 5675
Lid geworden op: 21 sep 2003, 01:50
Contacteer:

Breda was ‘dolle dinsdag’ wereldnieuws

Bericht door Roel R. »

Breda was ‘dolle dinsdag’ wereldnieuws

Gepubliceerd op: 28 augustus 2004

Door Leo Nierse

Eén dag lang was Breda in de 20e eeuw wereldnieuws. Deze week zestig jaar geleden, op 5 september 1944. Dit jaar valt die datum op zondag, toen op een dinsdag. Als Dolle Dinsdag ging dat tumultueuze etmaal de geschiedenis in.

De televisierubriek Andere Tijden (NPS/VPRO) besteedt zijn uitzending van aanstaande dinsdag (!) aan dit fenomeen. Aan het programma hebben ook vier Bredanaars meegewerkt. Want hoewel Dolle
Dinsdag feitelijk helemaal niet in Breda is begonnen, volgde op het - foutief - noemen van die plaatsnaam door Radio Oranje in Londen een landelijk om zich heen grijpende chaos. „Het was een van de merkwaardigste dagen uit de Tweede Wereldoorlog“, concludeert programmamaker Paul Ruigrok dan ook.

Ineens had iedereen in de Westerse wereld de naam Breda op de lippen. ‘De geallieerden hebben Breda bevrijd, de oorlog is voorbij.’ Zelfs generaal Dwight Eisenhower, de Amerikaanse opperbevelhebber van de geallieerde troepen in Europa, wist Breda nu te liggen.

Bij het horen van alleen de plaatsnaam al, sloeg de Duitse bezetters en de met hen meeheulende NSB’ers de schrik om het hart. In paniek poogden zij een goed heenkomen te zoeken. Halsoverkop vluchtten ze de steden en dorpen uit, richting Heimat. Alleen 60.000 NSB’ers gingen er al op de loop.

Trouwdienst
Overal sloeg de euforie toe. In de Bredase H.-Hartkerk hief de organist middenin een trouwdienst spontaan het Wilhelmus aan. De verrukte bruiloftsgasten zongen massaal mee, herinnert mevrouw Cox uit Breda zich in de tv-uitzending.

Het was te vroeg gejuicht. De bevrijding van Breda bijvoorbeeld zou nog bijna twee maanden (tot 29 oktober) op zich laten wachten. Om van Nederland bóven de grote rivieren - denk aan de Hongerwinter ! - nog maar te zwijgen.

Mevrouw Rooderkerk uit Breda bemerkte met haar toenmalige buurtgenoten al snel aan den lijve dat die 5e september iets té ‘dol’ was, blijkt uit haar bijdrage aan het tv-programma.

Haar vader had zijn goedverstopte driekleur tevoorschijn gehaald en liep in de binnenstad vlaggend door de straat, zijn buren in polonaise achter hem aan. Op de hoek aangekomen, passeerde de stoet een huis vol SS’ers. Die genazen de feestgangers met knetterend geweervuur op slag van hun collectieve waan.

Vergissing
Toen de vergissing over het (on)bevrijde Breda aan het licht kwam, waren de gevluchte ‘helden’ in een oogwenk terug. Zware Duitse weerstand had de Geallieerden belet het Albertkanaal (B) over te steken. Maar dat hun opmars daar gestuit was, drong kennelijk niet meteen tot de wereld door.

Even had het - zelfs door de gezaghebbende BBC overgenomen - radiobericht van de Nederlandse regering-in-ballingschap betrouwbaar geleken. Als een kat in een nest muizen, was het geallieerde invasieleger immers België binnengestoven, om er in ijltempo dwars doorheen getrokken. Op 3 september was Brussel bevrijd en toen Antwerpen een dag later ook in geallieerde handen was gevallen, kondigde de Rijkscommissaris in Nederland de uitzonderingstoestand af.

En toen nog diezelfde maandagavond ook dat onjuiste radiobericht er nog overheen.

Over herkomst en toedracht van die kolossale vergissing, zijn de historici nog steeds niet uitgesproken. Ook Andere Tijden, dat toch uitmunt door zijn grondige onderzoek, heeft de zaak niet tot klaarheid kunnen brengen, ondanks langdurig gespit in Haagse en NIOD-archieven.

Duidelijk is wel dat toenmalig premier Gerbrandy het oorspronkelijke bericht - dat het 2e Engelse leger de Belgische-Nederlandse grens had bereikt - op 4 september ‘corrigeerde’ in heeft overschreden. Die melding kwam halverwege de avond in de ether. Rond middernacht zond Radio Oranje een tweede bericht uit: ‘Breda is bevrijd’.

Zijn onjuiste kennis had de premier van het Bureau Inlichtingen, de Nederlandse geheime dienst in Londen, die het zo had opgepikt van een zender in de buurt van Breda.

Waar die zender stond en van wie die was, is nooit opgehelderd. En wat er precies aan de geheime dienst is doorgegeven, dan wel hoe die boodschap is Londen is overgekomen, is nog steeds onderwerp van speculatie.

Patrouillewagens
In deel 10 van zijn standaardwerk Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog schrijft dr. L. de Jong: ‘Op die maandag (4 september) zijn wellicht enkele Britse patrouillewagens in de buurt van Breda geweest, dat staat niet onomstotelijk vast. Heeft het feit zich voorgedaan, dan zijn die patrouillewagens in elk geval weer snel naar België teruggekeerd’.

Onmogelijk, oordeelde de internationaal vermaarde Nederlandse astronoom prof. dr. Tom Gehrels tien jaar geleden in dagblad De Stem (03.09.’94). ‘Militairen met verkenningservaring weten dat je nooit zover vooruit patrouilleert’.

De inmiddels gepensioneerde prof van de universiteit van Tucson, Arizona werkte aan het eind van de oorlog als special operations executive (= geheim agent) voor de Britten. Na een reconstructie in 1992 langs de route Breda-Antwerpen, kwam Gehrels tot de (niet waterdichte) theorie dat vrachtwagens met Duitse parachutisten, op weg naar Merksem (B), wegens hun sterk afwijkende uniformering door de bevolking voor Engelse verkenners aangezien zijn.

Dierenarts
Een van de Bredanaars die deze vergissing dan gemaakt zouden moeten hebben, is de vroegere dierenarts L. van Looveren (85), zelf zoon van de eerste dierenarts van Breda. Van jongsbeen af in zijn vaders praktijk opgeleid, was Van Looveren jr. al als dierenarts werkzaam, nog voor hij in 1947 afstudeerde. „Met die esculaap ben ik de oorlog doorgekomen“, vertelt de buitengewoon vitale dierendokter in ruste.

Juist de vorige dag van zijn Limburgse onderduikadres in Breda teruggekeerd, zag hij op die befaamde dinsdagochtend aan de zuidoostelijke stadsrand een Engels verkenningsvoertuig opdoemen vanuit de richting Rijsbergen.

"Dat was op de rotonde waar de Rijsbergseweg, Mastbosstraat en Gr. Engelbertlaan destijds bij elkaar kwamen. Wij zwaaien naar die bemanning! We waren wild enthousiast. Maar die mannen zwaaiden niet terug, die speurden natuurlijk naar Duitsers. De vorige dag waren er in Breda al veel moffen op de vlucht geslagen. Dus toen ik die Engelse pantserwagen zag, dacht ik dat de geallieerden direct achter de Duitsers aanjoegen. Maar dat was dus helemaal niet zo."

In ongeveer gelijke bewoordingen vertelt Van Looveren zijn relaas in de uitzending van Andere Tijden.

Verbale verminking
Een andere, niet onaannemelijke verklaring voor de foutieve berichtgeving van Radio Oranje is afkomstig van voormalig-verzetstrijder Harry Holla uit Vught (De Stem 03.09.’94). Wijzend op het grote aantal aanduidingen ‘Breda’ in met name Brasschaat (B) en Merksem (B), opperde hij een soort verbale verminking in het het illegale radioverkeer tussen de onbekende Brabantse verzetszender en Londen. Of anders zijn er in Londen wellicht militaire positieberichten uit de strijd rond Merksem opgevangen. Feit is dat Antwerpen een Bredabaan kent. In het Brasschaatse gehucht Maria Ter Heyde was daaraan destijds zelfs een café Breda (thans kapsalon) gelegen. Goed voorstelbaar is dan een radiomelding in de trant van ‘De Engelsen staan nu bij café Breda’. Valt het woord ‘café’ weg in een krakende ether, dan is het leed al geschied.

Denkbaar is ook een begripsverwarring van café met stad Breda.

De Bredase verhalenschrijver Rinie Maas, die Holla’s suggestie bij de redactie van Andere Tijden heeft aangebracht, doet deze theorie in de uitzending van dinsdag op locatie in Maria Ter Heyde uit de doeken.

Intussen wordt het er niet waarschijnlijker op, dat het definitieve antwoord op het raadsel van de valse oorlogstijding ooit wordt gevonden. De Bredase kunstenaar Dio Rovers kiekte vanuit zijn huis aan de Dillenburgstraat een met camouflagenetten volgehangen truck, kennelijk volgepropt met Duitse soldaten. Want tot op de spatborden en de bestuurderscabine hadden de vluchtende militairen een plaatsje gezocht.

Bron: BN/DeStem
Die andere Timo
Lid
Berichten: 1176
Lid geworden op: 22 jun 2004, 11:40

Bericht door Die andere Timo »

Was net interessant over Dolle Dinsdag bij "Andere Tijden". Voor de geïnteresseerden: zaterdagmiddag herhaling
En Vincent zag het koren
En Einstein het getal
En Zappelin de zappelin
En Johan zag de bal
ironmarc
Lid
Berichten: 2000
Lid geworden op: 19 feb 2004, 21:22
Locatie: IJsselstein

Bericht door ironmarc »

ja ik had het in de gids gezien maar heb het helemaal vergeten :( Was te druk..
Was het een goede docu?
Gebruikersavatar
PPL
Lid
Berichten: 1889
Lid geworden op: 24 okt 2002, 17:21
Locatie: Amsterdam

Bericht door PPL »

ironmarc schreef:ja ik had het in de gids gezien maar heb het helemaal vergeten :( Was te druk..
Was het een goede docu?
Yep en zoals gezegd wordt hij herhaald.
-> [04-09-2004] Andere Tijden / Dolle Dinsdag

Ik stel voor verdere discussie over deze documentaire daar te voeren.
Dit topic is dan verder te gebruiken voor Roel's zeer intyerressante informatie.
:)

Cover up your face, you can't run the race.
The pace is too fast, you just won't last.
Plaats reactie